Şanzıman Nedir?
Şanzıman, motordan (motorun krank milinden) alınan hareket enerjisini, sürüş koşullarına (kalkış, hızlanma, yavaşlama, yokuş tırmanma, vb.) uygun tork ve hız oranlarında ayarlayarak tekerleklere ileten sistemdir.
- Motorun ürettiği güç tek bir hızda (devirde) sabittir.
- Ancak aracın hareket edebilmesi için (kalkışta yüksek tork, otobanda düşük tork) bu gücün farklı oranlarda kullanılması gerekir.
- Şanzıman, içindeki farklı boyutlardaki dişliler (vitesler) sayesinde bu gücü "çarpar" veya "böler", böylece motorun verimli bir devir aralığında çalışmasını ve aracın istenen hızda hareket etmesini sağlar.
Basitçe ifade etmek gerekirse:
Şanzımanın Temel Görevleri Nelerdir?
Şanzımanın bir araçtaki ana işlevleri şunlardır:
- Tork Ayarı (Çekiş Gücü): Aracın hareketsiz durumdan kalkması ve yokuş tırmanması gibi durumlarda motor torkunu (dönme kuvvetini) yükselterek yeterli çekiş gücü sağlar (düşük vitesler).
- Hız Kontrolü: Yüksek hızlara ulaşıldığında ise motor devrini düşürerek daha az yakıtla daha yüksek hızda gitmeyi sağlar (yüksek vitesler).
- Geri Hareket İmkânı (R): Motordan gelen dönme yönünü tersine çevirerek aracın geri gitmesini sağlar.
- Boş Konum (N): Motor ile tekerlekler arasındaki güç aktarımını tamamen keserek, araç durduğunda veya rölantideyken motorun stop etmesini önler.
- Motorun Verimli Çalışması: Motorun ideal çalışma devir aralığında kalmasını sağlayarak yakıt ekonomisine ve motor ömrünün korunmasına yardımcı olur.
Şanzıman Çeşitleri
Piyasada yaygın olarak kullanılan üç ana şanzıman tipi bulunmaktadır:
| Şanzıman Tipi | Açıklama |
|---|---|
| Manuel (Düz) Şanzıman | Sürücünün debriyaj pedalı ve vites kolu kullanarak dişli oranlarını manuel olarak değiştirdiği sistemdir. |
| Otomatik Şanzıman | Vites geçişlerini sürücü müdahalesi olmadan, araçtaki sensörler ve kontrol ünitesinin kararıyla (genellikle hidrolik basınç veya tork konvertörü kullanarak) otomatik olarak yapan sistemdir. |
| Yarı Otomatik Şanzıman | Manuel bir şanzıman yapısına sahip olmasına rağmen, debriyaj ve vites değişimini elektronik veya hidrolik birimlerin otomatik olarak yönettiği sistemdir (Sürücü isteğe bağlı olarak vites değiştirebilir). |
| Çift Kavramalı Şanzıman (DCT/DSG) | İki ayrı debriyaj setine sahip olan ve bu sayede vites geçişlerini son derece hızlı ve kesintisiz yapan otomatik şanzıman türüdür. |